Skip to main content
  • 22 januari 2017

Cynisme, optimisme en strijdbaarheid

Willem Bos

Het valt niet mee om niet cynisch te worden: Donald Trump president van de VS, Wilders aan top in de peilingen, de kans dat de stijging van de temperatuur op aarde onder de cruciale waarde van twee graden blijft bijna nihil, duizenden verdronken vluchtelingen op de Middellandse Zee en degene die de overkant haalden, liggen te sterven van de kou en honger op Griekse eilanden, terwijl de politici die er eerst voor gezorgd hebben dat Griekenland aan de bedelstaf kwam nu zonder blikken of blozen beweren dat het aan de Grieken is om die vluchtelingen op te vangen. De ongelijkheid in de wereld is inmiddels zo monsterlijk dat acht mannen evenveel bezitten als de armste helft van de wereldbevolking. Poetin, Erdogan, Syrië, Libië, Irak, Palestina en zo kunnen we nog wel even doorgaan…

Maar cynisme helpt niet, er verandert niets door en ik geloof niet dat je er gelukkiger van wordt. Cynisme is net een drug. Het geeft heel even de kick van ‘ik heb het toch maar lekker gezegd’, maar dat gevoel duurt maar kort, niemand trekt zich er iets van aan en dus blijft er weinig over dan jezelf maar overtreffen met een nog cynischer statement.

De keerzijde van het alom aanwezige cynisme (niet alleen bij rechts, maar evengoed bij links) is een overdreven optimisme. We kennen ze allemaal, die ‘ach joh, het komt wel goed’ types. Mij ergeren ze nog veel meer dan de cynici. Nee, het komt helemaal niet goed, de aarde gaat naar de klote, er komen steeds grotere griezels aan de macht, we stevenen af op een geweldige apocalyps en mijn computer wordt ook steeds trager en begint kuren te vertonen, net als mijn rechter knie.

Van oudsher is dat ongefundeerde optimisme gebaseerd op geloof. ‘Hij’ heeft er allemaal een bedoeling mee, maar ‘Hij’ bestaat niet en als ‘Hij’ al bestaat is hij een grote klootzak die niks anders doet dan de armen armer en de rijken rijker, de machtigen machtiger en de machtelozen machtelozer maken, die nieuwe God is net de Markt.

Nee we zullen het zelf moeten doen. ‘De mensen maken hun eigen geschiedenis, maar zij maken die niet uit vrije wil, niet onder zelfgekozen, maar onder rechtstreeks aangetroffen, gegeven en overgeleverde omstandigheden’, schreef Marx al in 1852 in De Achttiende Brumaire van Louis Bonaparte. En zo is het maar net.

En daarom is het goed om naast al die negatieve zaken – die het zo moeilijk maken om niet cynisch te worden – ook de ander kant te zien: de tegenbeweging. Want die is er ook. Black Lives Matter in de VS, de groeiende antiracisme-beweging in Nederland zoals die tot uiting komt in de acties tegen Zwarte Piet, het tot stand komen van Artikel 1 van Sylvana Simons, het fantastische boek van Gloria Wekker, het succes van Roofstaat van Ewald Vanvugt, een generatie jonge historici die aandacht hebben voor het slavernijverleden, de mythes rond de Vader des Vaderlands doorbreken en de leugens over de ‘politionele acties’ onderuit halen. Een groeiende internationale beweging tegen de monsterlijke multinationale handelsverdragen die letterlijk alles ondergeschikt willen maken aan de winsthonger van de multinationals en zo kunnen we nog even doorgaan.

Zelf ben ik de afgelopen jaren -naast andere activiteiten - ook weer actief in de grootste en belangrijkste sociale beweging: de vakbeweging FNV. Dat feit alleen al leidt regelmatig tot cynische opmerkingen van linkse activisten die daar nog niet dood gevonden willen worden. Ja, er is veel mis met die bond, maar er zijn positieve ontwikkelingen: Young & United en de strijd tegen het minimumjeugdloon, de opstelling van de FNV ten opzichte van het klimaat en tegen de handelsverdragen. En de vernieuwing van de FNV heeft er geen arbeidersparadijs van gemaakt, maar wel voor enige democratisering gezorgd, met een door de leden gekozen ledenparlement.

Dat dat ledenparlement er vervolgens weer verantwoordelijk voor is dat als de leden binnenkort een nieuwe voorzitter van de FNV kunnen kiezen ze alleen maar hun stem kunnen uitbrengen op één kandidaat vanuit het huidige bestuur omdat alle andere kandidaten als niet geschikt werden gekwalificeerd, is geen fraaie zaak, om het maar zacht uit te drukken. Maar dat betekent niet dat de democratie in de FNV helemaal de nek om is gedraaid. Komende maand kiezen de FNV-leden een nieuw ledenparlement en daar hangt veel van af. Iedereen die niet toe wil geven aan het cynisme en ook niks heeft met ongefundeerd optimisme doet er goed aan om zijn of haar stem te geven aan een van de strijdbare kandidaten. Want tegen cynisme en ongefundeerd optimisme helpt alleen strijdbaarheid.