Schuitje, of reddingsboot

Iedereen heeft het erover, en meestal doe ik niet mee met iedereen, maar deze keer is het anders. Zoals alles nu anders is.

Het er nu niet over hebben is net zoiets als verslag doen van een zeiltocht over de oceaan zonder een woord over de plastic soup. Zwemmen in de Middellandse Zee zonder een gedachte te besteden aan alle vluchtelingen die erin zijn omgekomen. De auto nemen zonder een gedachte aan luchtvervuiling. Spullen kopen zonder gedachte aan wie die spullen maakte in welke omstandigheden, en aan de vraag of je ze wel nodig hebt. Koemelk drinken zonder aan het lot van koe en kalf te denken. Het oké vinden dat bomen geïnjecteerd worden met gif zonder eraan te denken dat daardoor niet alleen die ene soort maar ook alle andere soorten de dood in worden gesleept, de vlinders, de kevers, de bijen, en daarmee ook de vogels, uiteindelijk ook de bomen zelf, op den duur alles wat leeft en wat maar groen is en wild.

Alles ten bate van de diersoort mens. Totdat het mis gaat natuurlijk.

Totdat het mis dreigt te gaan voor niet alleen de oerwouden, niet alleen de wilde dieren, niet alleen kleine groepen mensen die nog 'dicht bij de natuur' leven, niet alleen grote groepen mensen ver weg, niet alleen de arme mensen dichterbij, niet alleen de kwetsbaren achter glas, nee, totdat het mis dreigt te gaan voor alles en iedereen.

Ik moet het er dus over hebben, net als iedereen, over die vreemde nieuwe wereld waarin we leven, een stille wereld. Het hele raderwerk staat stil, door een dingetje, niet eens een echt levend wezen, een soort afvalproduct van de evolutie – ik neem aan zonder gevoel, ik heb nog geen veganist gehoord die meeleeft met zoiets als een virus.

Wat noch de oude milieubeweging noch de nieuwere klimaatbeweging gelukt is, dat is nu ineens bereikt, tijdelijk dan, zo tijdelijk mogelijk, maar toch geheel onverwacht: veel minder auto's, bijna geen vliegverkeer, fabrieken die zijn stilgezet, afgelopen is het ook met het totaal uit de hand gelopen toerisme. En zo nog meer dingen.

Wacht, wacht, zou je willen roepen, laten we veel hiervan zo houden, maar anderen reageren kwaad: het is nu niet het moment om over milieu en klimaat te praten, nu er zieken zijn, nu er doden vallen, het is ongepast. Alsof het bij milieu en klimaat niet juist óók gaat om het voorkomen van rampen waarbij mensen en dieren zullen lijden, waarbij doden gaan vallen.

Wat ook ongepast schijnt te zijn is zeggen dat dit het zoveelste bewijs is dat het helemaal mis is met hoe mensen met dieren omgaan. Dit virus is bijna zeker via een wilde-dieren-markt van dier op mens overgegaan, en dat is lang niet voor het eerst, het schijnt dat tweederde van de virussen waarmee we te maken hebben van vee of wilde dieren afkomstig is. Een gevaar voor nieuwe virussen schuilt ook in het kappen van oerwoud, wellicht ongepast om te zeggen dat dat een reden te meer is om ook daarmee nu eindelijk eens op te houden.

Ik ben blij dat mensen toch op deze verbanden blijven wijzen. Het gaat hier niet om het berijden van stokpaardjes of ergens een slaatje uit willen slaan om je gelijk te halen. Zowel het virus als de klimaatcrisis zet het voortbestaan van de mensheid op het spel.

Ondertussen weten we nu wel dat het kan: dat er in korte tijd heel veel kan veranderen, als we maar, rijk en arm, machtig en kwetsbaar, in hetzelfde schuitje zitten. En dit is geen schuitje dat men zomaar laat kapseizen, geen schuitje dat klemgevaren zal worden, geen schuitje dat je gewoon kunt laten dobberen, niet zolang iedereen erin zit, hier moet worden ingegrepen, en wel meteen, want iedereen kan de dupe worden, ook de rijken, snap je, en dus ook de economie, en ja nu gaan we zelfs de economie opofferen, deels dan, zo min mogelijk, maar toch, wat een prestatie, wat een belevenis.

Je zou bijna zeggen dat ze (net als de meeste mensen) toch deugen, de beslissers, maar nee, dan weigert het rijke 'Nederland' de Zuid Europese landen te steunen en weigert het rijke 'Nederland' zelfs maar een klein aantal vluchtelingenkinderen op te nemen – ik zou me bijna voor 'mijn' geboorteland schamen, ware het niet dat ik ervan overtuigd ben dat die andere 'landen' geen haar beter zijn, het zou maar beter zijn ze af te schaffen, al die landen, en echt samen te gaan leven wereldwijd, als verstandige individuen, zonder heersers, zonder graaiers, in een wereld zonder veeteelt, waarin reizen langzaam gaat, lopend, fietsend…, ja ik weet het, ik ben alweer aan het dromen, maar het is en blijft belangrijk te dromen, en niet alleen dromen, ook de handen ineen slaan, op gepaste afstand, om te zorgen dat het schuitje waarin we zitten zich alsnog ontpopt als reddingsboot, met genoeg plek voor iedereen.

Rymke Wiersma