Onderzoeksreactor Pallas - geen voorbeeld van innovatie en vernieuwing

Afgelopen voorjaar berichtte het NRC Handelsblad dat Nederland slecht scoort op het gebied van innovatie en vernieuwing. De achterstand van Nederland ten opzichte van het buitenland op technologisch gebied is de afgelopen jaren verder opgelopen. Er zijn weinig startende innovatieve bedrijven en er is te weinig innovatie bij bestaande bedrijven.

Na een case studie te hebben verricht naar de productie van medische isotopen zonder onderzoeksreactoren, waarover werd bericht in het radioprogramma Argos van 22 mei, snap ik beter waarom Nederland onontwikkeld is op het gebied van innovatie en vernieuwing. We hebben in Nederland te maken met een industriepolitiek die altijd de belangen dient van de gevestigde bedrijven en die bij voorbaat elke kiem van  vernieuwing smoort.

Productie van medische isotopen met de nieuw te bouwen onderzoeksreactor Pallas is hiervan een goed voorbeeld.

Alle politieke partijen, op één lokale na in Petten, zijn voor de bouw van deze kernreactor. De argumenten van de kernlobby vinden bij links en bij rechts een gewillig oor. Immers, zonder reactor geen noodzakelijke medische isotopen voor bijvoorbeeld de behandeling van kanker, zo is de gedachte. Er wordt alleen nog maar gedacht binnen de denkkaders die de managers van de kernindustrie ons aanreiken. En Gedeputeerde Jaap Bond, voormalig straatdiender, peletonscommandant mobiele eenheid en recherchechef - mede-uitvinder van de Zaanse verhoormethode! - denkt graag met ze mee in de uitgave van onze belastingcenten.

Op zijn voorstel heeft de provincie Noord-Holland 40 miljoen euro ter beschikking gesteld voor de voorbereiding van de bouw. Binnen enkele maanden moet de bouw gaan beginnen, maar het wil niet vlotten met de aanbesteding. Aanvankelijk werden de bouwkosten geschat op 250 miljoen euro, die zijn inmiddels verdubbeld tot een 500 miljoen euro. De onderzoeksreactor moet in 2018 in bedrijf komen, maar dat is zelfs volgens de opdrachtgever Nuclear Research and consultancy Group (NRG) een optimistische schatting. Meestal loopt zo'n project jarenlange vertraging op en kun je de kostenoverschrijdingen vergelijken met een project als de Betuwelijn.

Ondertussen wordt het tekort aan medische isotopen steeds nijpender. Van 2007 tot februari 2010 waren er zeker zes perioden waarbij de aanvoer van medische isotopen ernstig was ontwricht. Met de tijdelijke sluiting van de HFR in Petten (sinds februari) naast de al eerder tijdelijk gesloten NRU reactor in Canada, is zelfs het overgrote deel van de wereldwijde isotopenproductie weggevallen. Die uitval wordt slechts voor een zeer beperkt deel ondervangen door een hogere productie van andere onderzoeksreactoren met beperkte capaciteit. Belangrijke medische isotopen worden nu door het Amerikaanse bedrijf Mallinckrodt (Covidien) in Petten tegen woekerprijzen verkocht. Alle voornaamste isotopenproducerende onderzoeksreactoren zijn meer dan 40 jaar oud en kampen met ernstige ouderdomsgebreken. Twee nieuw gebouwde onderzoeksreactoren in Canada, de zogenaamde MAPLE-reactoren, zijn nooit in bedrijf gekomen wegens ontwerpfouten.

Mede door het debacle met de MAPLE-reactoren besloot de conservatieve Canadese regering dit voorjaar een streep te zetten door een nieuw te bouwen onderzoeksreactor en te opteren voor een isotopenproductie met deeltjesversnellers. Dezelfde apparaten waarmee de productie van medische isotopen in de jaren dertig van de vorige eeuw ? voor het kernenergietijdperk ? begon. Een verstandige en logische keuze. De prijzen van Canadese cyclotrons variëren van 1,75 miljoen tot 4,20 miljoen euro en ze kunnen, afhankelijk van de isotopen die ze produceren binnen enkele maanden tot twee jaar worden geïnstalleerd en in bedrijf komen.

Als Nederland die keuze zou maken, zou Nederland binnen vier tot zes jaar de binnenlandse behoefte aan medische isotopen kunnen dekken voor een bedrag van maximaal ?20 miljoen, de helft van het bedrag dat de provincie Noord-Holland beschikbaar heeft gesteld ter voorbereiding van de bouw van Pallas. Behalve dat deeltjesversnellers goedkoper zijn, zijn er ook nog andere voordelen: geen hoog radioactief afval, geen gevaar voor kernwapenproliferatie, geen kans op kernongevallen of ongevallen met transporten van radio-isotopen.

Het is zonneklaar dat Nederland helemaal geen Pallas nodig heeft. Het NRG gebruikt medische isotopen als excuus voor de bouw van Pallas, maar in werkelijkheid gaat het uitsluitend om hun belang om een speler te blijven op de wereldwijde markt van nucleaire consultancy en kernonderzoek. En natuurlijk met onze belastingcenten.