Witter dan wit

De wereldeconomie komt op allerlei manieren ieders huiskamer binnen. Grondstoffen waar in Afrika oorlog om gevoerd wordt zitten verwerkt in computers en mobieltjes. Tomaten en andere eetbare gewassen reizen de halve wereld over en weer terug om gepeld, gekookt en ingeblikt te worden. Zoals het voor veganisten onmogelijk is om alle producten te vermijden waarvoor dieren gebruikt zijn zolang daar ook dingen onder vallen als asfalt en computerschermen, zo is het voor andersglobalisten onmogelijk om alle producten te vermijden waaraan uitbuiting (van mensen & natuur) kleeft. Maar dat weerhoudt me niet de keuzes te maken die wèl gemaakt kunnen worden, in de richting van geheel veganistisch en uitbuitingloos leven.

Veel dingen zijn vanzelfsprekend. Het minste wat je kunt verwachten is toch wel dat wij (van uitgeverij Atalanta) onze uitgaven op kringlooppapier laten drukken. Dat doen we consequent, ook al is het ouderwetse ‘jaren 70’ grijze kringlooppapier bijna uitgestorven. Van de huidige lading grijs papier hebben we een heel pallet moeten inkopen, want onze Nederlandse kleinschalige papiergroothandel is ermee opgehouden, en de groothandel in België is overgegaan op wit kringlooppapier. Beide soorten komen trouwens uit Duitsland. Voor het grijze was te weinig belangstelling. ‘Iedereen’ wil wit kringlooppapier, ook al is dat minder milieuvriendelijk.

Duitsland, dat is nog niet heel ver weg. Maar kringlooppapier zou toch ook van heel dichtbij kunnen komen? Er wordt vast nog wel kringlooppapier in Nederland gemaakt, maar je moet hard zoeken om er aan te komen. En het moet geschikt zijn voor drukwerk. Drukwerk? Ja, kringloop wc-papier, daar valt aan te komen, uit Limburg. Maar ook hier is minder vraag naar: het wittere Duitse (ik noem hier geen merken natuurlijk) veegt lekkerder af, vinden de meeste mensen.

Het valt me trouwens op dat ook (niet als commercieel bekend staande) uitgevers tegenwoordig meedoen aan de intensivering van het vrachtverkeer en de CO2-verspreiding. Allerlei drukwerk laten ze in andere landen verzorgen. In Slovenië. Of in China. Dat is lekker goedkoop namelijk. Ook sommige kleine uitgevers gaan hiertoe over, mensen van wie je een kritischer houding zou verwachten. En over een van de drukkerijen waar wij een boek lieten drukken hoorden we later dat ze behalve hun Nederlandse bedrijf ook een drukkerij in Polen hebben staan. Zonder dat de klant het weet kan de opdracht dus uitbesteed worden in een land met goedkopere arbeidskrachten. Minder betalen en meer vervuilen. Vervoer is veel te goedkoop, hier klopt iets helemaal niet.

Voor het drukken van ons Groene Voeten Spel, over economie, milieu en de mondiale voetafdruk kozen we een kaartspellendrukkerij vlak over de Belgische grens. Het kringlooppapier dat gebruikt werd kwam gewoon uit België. Maar laatst kwam er ineens bericht dat de drukkerij niet meer aan dat papier kon komen. Bij navraag bleek dat te komen door de aardbeving van een aantal maanden geleden in Chili. Chili? Ja, want daar werd de pulp voor dat papier gemaakt. De fabriek was niet ingestort, maar wel zodanig ontregeld dat die tijdelijk gesloten moest worden. En de papierfabriek in België die de pulp afnam ging intussen failliet.

In het Grafisch Weekblad van 14 april stond dat de papierproducenten hun prijzen drastisch zullen verhogen. Een van de redenen is inderdaad de aardbeving in Chili: ‘Door deze beving met een kracht van 8.8 op de schaal van Richter kwam de productie van een half miljoen ton pulp met één klap tot stilstand. Niet alleen moesten de gebouwen van de pulpfabriek uitgebreid worden gecontroleerd op scheuren, ook viel de energie- en watervoorziening lange tijd weg.’ Maar ook onverwachte stakingen in Finse havens droegen ertoe bij dat binnen korte tijd wereldwijd 10 procent van de pulpproductie wegviel.

Dit alles toont weer eens de kwetsbaarheid van grootschaligheid. Wat met papier kan gebeuren kan ook ons voedsel overkomen. Stakingen, economische crises, het opraken van de olie. Een betere wereld is niet alleen rechtvaardiger en milieuvriendelijker maar ook kleinschaliger.

Een moestuin beginnen is toch zo gek nog niet. Groene vingers kweken is mij nog niet gelukt, maar het heeft één duidelijk voordeel: het kan dicht bij huis.