Nationaliteit

Gisteren heb ik mijn verzoek geschreven afstand te doen van mijn nationaliteit. Vanaf heden wil ik uitsluitend nog beschikken over mijn staatsburgerlijke rechten.

Er zijn uiteenlopende redenen afstand te doen van mijn nationaliteit. Om te beginnen heb ik nooit gevraagd om een lidmaatschap van een natie, een gemeenschap die zich laat kenmerken door het idee dat culturele en politieke grenzen samen dienen te vallen. Dit lidmaatschap is mij opgedrongen. Ik ben genationaliseerd.

Vraag me niet wat de culturele kenmerken van deze natie of nationale identiteit zijn. Indien ik hierover ondervraagd zou worden, zal ik het antwoord schuldig moeten blijven. In de regel geldt dat de natie of een daarop gebaseerde identiteit slechts vanzelfsprekend is zolang je deze niet hoeft toe te lichten. In de 19de eeuw merkte de historicus en econoom Walter Bagehot al op dat natie en nationale identiteit onuitgesproken vanzelfsprekendheden zijn, waarnaar men eigenlijk niet moet vragen.

Het idee van het bestaan van een natie is eigenlijk één van de grootste politieke onjuistheden en hardnekkigheden van de 19de eeuw. Het verondersteld dat de mensheid ingedeeld hoort te zijn in territoriaal gerangschikte bundeltjes cultuur. Om deze toestand van culturele verdeeldheid te bereiken, is het middel uitgevonden van wat wel etnische zuivering‚ genoemd wordt (maar eigenlijk nationale zuivering‚ is). Het deporteren of doden van hen die niet over de juiste culturele kenmerken beschikken. Saillant is dat het de Volkerenbond was, de voorloper van de Verenigde Naties, die het middel van de zuivering introduceerde in het domein van de internationale relaties, met het organiseren van een gedwongen bevolkingsruil tussen Turkije en Griekenland.

Het idee van een noodzakelijke congruentie tussen staatsrechtelijke en culturele grenzen leidt niet noodzakelijk tot deportatie of decapitatie. De zachte tegenhanger van deze harde zuivering is assimilatiepolitiek. Assimilatiepolitiek heeft tot doel diegenen te culturaliseren die geacht worden niet over de juiste kenmerken te beschikken. De mens, zijn of haar geest, als object van vorming door onderwerping. Opmerkelijke is dat juist die politieke stromingen die het idee van de maakbare samenleving afwijzen, zo bezeten zijn van het idee mensen te produceren naar cultureel recept.

Bovendien, de benadering van identiteitsvorming gebaseerd op het idee van de natie is onverenigbaar met het democratiebegrip. Het (vroegmoderne) idee van democratie verwijst naar een proces van bevrijding van het subject, gebaseerd op het idee dat het subject soeverein is, en er geen macht bestaat (God, Monarch) die hoger is. De natie, als cultureel-politieke gemeenschap, vereist de onderwerping van het subject. De natie, dat is de God of Monarch van vroegere tijden, die absolute gehoorzaamheid eist.

Het feit dat ik afstand heb gedaan van mijn nationaliteit voelt als een bevrijding. Geen nationalistische inlijving en onderwerping, maar burgerrechten. Avanti!