Afschaffen, die aftrek!

De hypotheekrenteaftrek is te gek voor woorden. Dat vinden niet alleen de andere EU-lidstaten die vergelijkbare subsidies op hoge inkomens al decennia´s geleden verregaand hebben afgeschaft, maar ook de OESO en de EU. Volgens de OESO maakt de hypotheekrenteaftrek de Nederlandse economie instabieler en kan deze subsidie op dure huizen beter worden omgezet in een belastingverlaging die arbeid goedkoper maakt en de economische groei bevordert. De Europese Commissie adviseert het kabinet deze inefficiënte aftrek af te schaffen om op lange termijn de inkomsten op peil en de begroting in balans te houden.

De Nederlandse discussie over de aftrek is nog gekker. Geen politicus durft die echt aan te gaan ook al is die onafwendbaar. Als je zelf, je beste vrienden en 50 procent van de kiezers in koophuizen wonen is het ontwijken van een discussie die onvermijdelijk neer komt op afschaffing wel begrijpelijk maar weinig professioneel. Daarom hoor je slechts adviesorganen (VROM-raad) en diens aftredende directeuren (Wijffels, SER en Don, CPB) hardop stellen dat de aftrek niet doeltreffend is, tegendraadse effecten heeft en dus op de schop moet.
Het kabinet ontkent deze feiten niet maar verschuilt zich achter het gevaar voor het vertouwen van de consument in het regeringsbeleid om niets te hoeven doen, en de aanpak naar de volgende kabinetsperiode door te schuiven. Minister Dekker gebruikt zelfs het inzicht dat de aftrek irrelevant is voor het oplossen van de problemen op de woningsmarkt als argument voor uitstel en wil pas na fundamenteel onderzoek het hele woonbeleid herzien. Wat daarbij kijken komt staat in het rapport “Uitgerekend wonen” dat het SCP eind januari jongstleden publiceerde. Daarin worden beleidswijzigingen als verlaagde huursubsidie, marktconforme huren en een door belastingverlaging gecompenseerde afschaffing van de hypotheekrenteaftrek doorgerekend op de gevolgen voor de schatkist, het bestedingspatroon en het woongedrag van huishoudens. De uitkomst, dat behalve bij invoering van marktconforme huren de woonkosten van de huishoudens nauwelijks zullen stijgen, zal de angst van de politici wel doen afnemen.

Het belangrijkste subsidie-effect van de hypotheekrenteaftrek blijft daarbij consequent buiten beschouwing. De aftrek stimuleert in eerste instantie het afsluiten van hoge hypotheken met minimale aflossing. Van de rentebetalingen profiteren vooral de banken die de hypotheken verstrekken. De aftrek is dus sinds decennia´s een indirecte subsidie voor de Nederlandse banken, die mede daardoor tot grote mondiale spelers zijn uitgegroeid. De totale Nederlandse hypotheekschuld is extreem hoog - bijna even groot als het Bruto Binnenlands Product - en de overheid ´betaalt´ jaarlijks 7 à 10 miljard euro voor de aftrek.
Geen verrassing dus dat de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) tot verbazing van de politiek als eerste proactief op het OESO rapport reageerde. Al in mei 2004 gaf de NVB aan dat een beperking van de hypotheekrenteaftrek bespreekbaar is, mits deze zeer geleidelijk plaatsvindt. De prijs voor de beste invulling daarvoor gaat alsnog naar de SP. Haar voorstel de aftrek goedkoper, simpeler, logischer en eerlijker te maken komt daarop neer de overheidsuitgaves voor deze hypotheeksubsidie binnen dertig jaar met dertig procent te laten dalen.

Dit noem je progressieve politiek.