De politiek en de koffiedikkijkers (1)

"Mensen zijn niet gek, iedereen kan uitrekenen dat er hoe dan ook iets moet gebeuren!", zegt Bos over de AOW in NRC Handelsblad van 19 september 2006. Dat valt nogal tegen, zoals wel vaker bij onderbuikgevoelens.

Onzin schept onzin
Over de effecten van de vergrijzing zijn de meningen bij de koffiedikkijkers verdeeld. Veel hangt af van het rendement van het gespaarde vermogen van de babyboomers. Een procentje meer of minder scheelt zo tig-miljard. Ondanks alle pretenties van de voorspellingen met economische modellen blijft het gokken. De uitkomsten zijn afhankelijk van de aannames en die zijn niet hard te onderbouwen. 'Garbage in - Garbage out' ('onzin in - onzin uit') heet dat in modelleursjargon. Wat je erin stopt, komt er ook weer uit. Het model dient als camouflage van de onderliggende argumenten.
Toen de koersen van de aandelen de pan uit rezen (inmiddels vijf jaar geleden), werden vanwege de hoge rendementen pensioenpremies teruggestort. Nu eist het Centraal Plan Bureau (CPB) harde maatregelen om de effecten van vergrijzing tegen te gaan en roept het grootste pensioenfonds (ABP) dat het allemaal wel meevalt. De Raad van Economische Adviseurs (een adviesorgaan van de Tweede Kamer voor macro-economische beleidsterreinen) heeft naar aanleiding van de Miljoenennota een rapport uitgebracht onder de titel "Vergrijzing is een verborgen zegen". De raad vindt de benadering van het CPB verkeerd. Het is maar hoe somber of hoe optimistisch je bent en hoeveel je wilt bezuinigen.

Schuivende standpunten
De rol in het vergrijzingsdebat van GroenLinks en de Partij van de Arbeid is opmerkelijk. Twee jaar geleden stonden ze samen met honderdduizenden vakbondsleden pal voor het prepensioen op het Museumplein (2 oktober 2004). Volgens www.nederlandverdientbeter.nl waren de belangrijkste uitkomsten van het overleg met de regering na de demonstratie:
- Jong en oud kan op zestigjarige leeftijd met betaalde arbeid stoppen.
- De levensloopregeling wordt verruimd voor verlofsparen en vroegpensioen.
Via een achterdeur werd het mogelijk gemaakt belastingvrij te sparen om vroeger met werken te stoppen.
Twee jaar later zijn GroenLinks en de PvdA koplopers bij de negatieve maatregelen die tegen de vergrijzing genomen worden. Bos kwam al snel met de suggestie de levensloopregeling niet te gebruiken voor vroegpensioen. Hoewel sinds 2004 geen nieuwe feiten boven tafel zijn gekomen, wordt geloof gehecht aan de sombere voorspellingen van het CPB. De toon is gezet: het is asociaal om niet langer door te werken en niet mee te betalen aan de vergrijzing.
En waarom is iedereen zo bang voor krapte op de arbeidsmarkt? Wat meer krapte (voor de ondernemers!) zou de positie van de flexmens - waarop GroenLinks hamert - en die van de oudere werknemer een stuk sterker maken.
Los van de paniek over de vergrijzing lijkt het me een goed idee om positieve maatregelen te nemen om langer doorwerken mogelijk te maken. Minder leeftijdsdiscriminatie en een arbeidstempo dat bij te houden is, zijn nooit weg. Maar het dogma 'werk, werk, werk' om de economie te laten groeien en te laten concurreren met andere landen verdient minstens enige twijfel. Leidt dat tot meer levensgenot en een duurzamere samenleving?
Onder Balkenende heeft een sterke denivellering van inkomens plaatsgevonden. Eén van de maatregelen om dat ongedaan te maken kan een selectieve belasting op de AOW zijn. Evenzeer mogen de recordwinsten in het bedrijfsleven niet buiten schot blijven, een stevige afroming is nodig om de scheuren in de sociale zekerheid en het onderwijs te herstellen.

Vijfendertig jaar geleden was de eerste lange termijn computervoorspelling - het rapport van Rome over de grenzen aan de beschikbaarheid van de grondstoffen - een sensatie. Terecht is veel kritiek gekomen op de wetenschappelijke pretenties van de voorspellingen. Boze tongen beweren zelfs dat het programma is bedacht onder het genot van een goed glas whisky tijdens een vlucht van New York naar Europa. Na het optimisme in de jaren negentig jaren begint nu weer het besef door te dringen dat het op den duur toch mis zal gaan. En misschien wel snel misgaat, als we de 'Peak Oil'- voorspellers mogen geloven. Dat lijkt me een belangrijker onderwerp om over te somberen dan de vergrijzing.