Stemmen in Frankrijk

Ook in ons dorpje in de Zuid-Franse Herault is bij de eerste ronde van de verkiezingen de extreemrechtse Madame Le Pen als winnaar uit de bus gekomen. Dat gold voor zo'n beetje de helft van de gemeentes. Landelijk werd ze tweede, en doet ze dus (weer) mee voor de beslissende tweede ronde op 7 mei. Daar zal ze vermoedelijk verliezen van de enige kandidaat die haar voorbleef, de frisse meer-van-hetzelfde-neoliberaal Emmanuel Macron, die net op tijd uit de aftredende regering van Francois Hollande was gestapt en een eigen partij (En Marche!; Op Pad!) was begonnen. Er kon gekozen worden tussen maar liefst 12 kandidaten (waaronder twee Trotskisten!).

Lichtpuntje in de Herault, en op veel andere plekken in Frankrijk, was dat de fors-linkse Jean-Luc Mélenchon tweede werd, zo ook bij 'ons'. In veel gemeentes in het zuiden eindigde hij zelfs bovenaan, ook in grote steden (Montpellier, Toulouse, Bordeaux, waar Le Pen er geheel niet aan te pas kwam). Landelijk werd Mélenchon met 19,61 procent van de stemmen vierde (Le Pen 21,45, Macron 23,86) Daartussen zat nog de enige oud-rechtse kandidaat, François Fillon, met 19,94 procent. Het zal de ondernemersklasse zwaar vallen dat ze zo rechts ingehaald wordt door Le Pen en een radicaal-linkse kandidaat in de nek voelt hijgen. Fillon was de hele verkiezingscampagne gepest met zijn corrupte verleden, met name door weekblad  Le Canard Enchainé. Hij bleek vele jaren lang zijn vrouw en kinderen aangesteld te hebben als politieke hulpjes, op kosten van de belastingbetaler, terwijl ze niets aantoonbaars hadden uitgevoerd.

Net als in Nederland, maar dan erger, zijn de sociaaldemocraten waarlijk weggevaagd. Hun kandidaat Benoît Hamon kwam niet verder dan een goeie 6 procent, de slechtste uitslag sinds de tweede wereldoorlog, op een na (in 1969). Hamon zat in de linkerhoek van de PS, en had onverwacht de interne voorverkiezingen in de partij gewonnen. Maar dat vermocht het tij dus niet te keren.

Voor alles dat links is in Frankrijk, en al die stemmers op Mélenchon, komt nu de vraag wat ze de tweede ronde gaan doen. Macron steunen, medeverantwoordelijk voor het beleid van Hollande en vooral zijn ' Loi Travail' is nauwelijks te verkroppen. Maar Marine Le Pen dreigt te winnen als de opkomst aan de kant van haar concurrent erg zakt. Er zijn ook – wat voorheen niet gebeurde – steeds meer mensen uit het kamp van de nette conservatieven die nu onverbloemd hun steun voor het Front National uitspreken. In de Frankfurter Algemeine Zeitung van 28 april werd een stel keurige zakenlieden opgevoerd die dat deden en om zich heen de kringen aan het vormen waren om leden voor een kabinet Le Pen te produceren. Toen in 2002 Papa Le Pen voor het eerst doorbrak naar de tweede ronde was de verontwaardiging groot in Frankrijk. In het hele land spontane demonstraties, en op 1 mei een miljoen mensen op de been alleen al in Parijs. Het antwoord op het Front National was het Front Republicain: allen tegen de FN, wat als gevolg had dat de konservatieve Jacques Chirac met 80 procent van de stemmen won. Dat zit er dit keer niet in. Een deel van de Fillon-stemmers gaat naar Le Pen. Een deel van de linkse stemmers blijft thuis... Tekenend is dat een van de vier grote vakbonden, de FO, dit keer geen stemadvies tegen Le Pen heeft gegeven. En Mélenchon kon het ook niet over zijn hart krijgen om tot steun aan Macron op te roepen.

Los van de poppetjes, verbaast bij deze verkiezingen het gebrek aan 'offline' verkiezingspropaganda. Posters worden nergens meer aangeplakt – behalve bij het officiële stembureau waar keurig in voorgeschreven volgorde de koppen-met-leuzen hangen. Ook werd dit jaar bij ons van geen enkele partij een pamflet in de brievenbus geduwd. De hele campagne speelt zich alleen nog op media en internet af, tenzij je in een grotere stad woont waar de kandidaat nog een massa-bijeenkomst belegt.

Maar het Front National consolideert dus haar macht en breidt die zelfs nog verder uit, en het went. In Le Monde werd een onthullende reportage afgedrukt van mensen die in 2002 een leidende rol hadden gespeeld in het organiseren van de demonstraties tegen Le Pen, maar nu veelal het hoofd hadden laten zakken. Een van hen was zelfs aanhanger van de extreemrechtse politicus geworden, nu hij inmiddels een paar kinderen had en al die immigranten het land zag binnenkomen. Le Monde haalt de afgekloven mythe van de kikkers in de pan heet water uit de kast als verklaring: als het plotseling gebeurt, reageert iedereen. Maar als dergelijke ontwikkelingen geleidelijk gebeuren, wordt het veel eerder aanvaard.

Toch is Frankrijk momenteel ook het toneel van veel actie en verzet. Bij de eerste ronde bleef al meer dan een vijfde van de stemmers thuis, en bij de tweede zal dat nog meer worden. Het zal er mede om gaan wat die mensen gaan doen met de nieuwe situatie, of dat nu machthebbers zijn met de inmiddels versleten neoliberale pet, of van nationaal-protectionistische signatuur. Vandaag eerst naar de 1 Mei-demonstratie in Beziers, een van de tien steden met een FN-burgemeester...