-
25 september 2008
Onmaatschappelijkheid
Oud Philips-topman en belastingvluchteling Roel Pieper sloot onlangs een overeenkomst met de Russische overheid. Onder de overeenkomst gaan beiden met een belang van 50 % een joint venture aan voor de productie van de Very Light Jet, een luxe privévliegtuig van de fabrikant Eclipse Aviation. Niet toevallig is Pieper sinds kort directeur van dit bedrijf. De Very Light Jet is een vliegtuig voor het hogere segment van de zakelijke markt, in het bijzonder voor die zakenlui voor wie business class niet luxe genoeg is.
Ik vernam het nieuws over de overeenkomst tussen Pieper en de Russische overheid toen ik aan het bladeren was in het rapport van de Adviescommissie Bestrijding Onmaatschappelijkheid. Het lijvige rapport, dat meer dan 300 pagina's telt, ging echter niet over Roel Pieper, en niet over zogenaamde andere 'topmannen' (en een enkele vrouw) die miljoenen opstrijken aan aandelen- en optiepakketten en voor wie luxe niet luxe genoeg is. Hoe kan het ook, het rapport over de bestrijding van onmaatschappelijkheid stamt al weer uit 1961, zo'n beetje het hoogtepunt van de onmaatschappelijkheidbestrijding in Nederland.
Die onmaatschappelijken waren personen en groepen aan de onderkant van de samenleving, waarvan gezegd werd dat zij overlast veroorzaakten. Zij waren al vanaf het einde van de 19de en het begin van de 20ste eeuw een onderwerp van 'aanpak'. Zo werden de zogenoemde onmaatschappelijken afgezonderd en opgesloten in woonblokken (eufemistisch aangeduid als woonscholen) en onder supervisie gesteld, waaruit en waarvan zij zich konden onttrekken wanneer zij weer vermaatschappelijkt waren. Tenzij iemand in de categorie onvoorwaardelijk onmaatschappelijk viel, dan droeg deze voor het leven het stigma onmaatschappelijk.
In de loop van de jaren zestig kwam er een ommekeer. Onder invloed van kritische onderzoekers werden toen gangbare denkbeelden over onmaatschappelijkheid ter discussie gesteld en de aandacht verlegd van het individu naar de maatschappij. Het zijn de leefomstandigheden die 'onmaatschappelijkheid' produceren, zo werd betoogd. Langzaam aan rollen we weer terug naar het begin van de vorige eeuw. Het individu of de groep wordt gedefinieerd als zijnde het probleem en de oplossing wordt gezocht in afzondering en heropvoeding, in opsluiting en disciplinering. Zie bijvoorbeeld de reactie op problemen met Marokkaanse jongeren.
Met 'nieuw rechts' herleven oude tijden, de oude tijden van de onmaatschappelijkheidbestrijding.