De uitdaging van Verdonk en Wilders

Ik zal niet de enige zijn geweest die moeite had om zijn lachen in te houden bij de beelden van de presentatie van Verdonk. Toen ze nog minister was, betoogde ze dat in de publieke ruimte Nederlands gesproken moet worden. En ze heeft er voor gezorgd dat nieuwe migranten al in hun land van oorsprong een inburgeringscursus moeten volgen waarin ze leren dat Nederland een koninkrijk is. Die dame wordt nu gelanceerd onder de leuze ‘Rita for president’. En dat dan onder de klanken van “ben ik van Duitse bloed”, en de “koning van Hispanje heb ik altijd geëerd”.
Ja, ik vind Rita een stuk leuker dan die toch wel erg mallotige, opgeblazen Wilders. Toch is dat lachen een verkeerde - ik zou zelfs zeggen een politiek niet correcte – reactie op die twee. Het zijn natuurlijk rare figuren waar mallotige teksten uit komen. Maar het zijn ook de figuren en de manier van politiek bedrijven die een heleboel mensen in Nederland aanspreken. En daarmee moeten we ze als fenomeen wel degelijk serieus nemen.

Naar de basis van hun succes hoeven we niet lang te zoeken. Die ligt in de neoliberale globalisering zoals die nu al enige decennia aan de gang is. Privatisering, liberalisering, grenzen open voor kapitaal, afbraak van de welvaartstaat, de bijl in de sociale zekerheid, nieuwe migranten en marktwerking alom. Dat geeft onzekerheid bij grote groepen mensen.
Het neoliberalisme is een rechts project. Maar het verwarrende is dat het voor een groot deel doorgevoerd werd en wordt door de PvdA. De beide paarse kabinetten speelden een bepalende rol. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de weerstand zich voor een belangrijk deel vertaalt in een antilinks sentiment. En in weerstand tegen de nieuwkomers en de islam.
De directe basis van Wilders en Verdonk moeten we - net als bij hun voorganger Fortuyn - zoeken in de hoek van de wat dubieuze makelaars - bouwers en anderen uit middengroot ondernemend Nederland. Maar daarmee vul je geen tientallen Kamerzetels, dus is de strategie gericht op de gewone hardwerkende Nederlander. Met het nodige succes.

Hoe moet links zich daar tegenover opstellen? In principe is dat simpel. Links moet zorgen dat zij weer degene wordt die opkomt voor de belangen van de ‘gewone’ man en vrouw die de gevolgen van de neoliberale globalisering op zijn of haar bordje krijgt. En links moet duidelijk maken dat de oplossingen van de rechtse populisten geen oplossingen zijn, dat de Fortuynen, de Wildersen en de Verdonken juist voor een versterking van de neoliberale politiek zijn.

Makkelijk gezegd, maar veel moeilijker gedaan. Als ik niet in Denemarken had moeten zijn was ik op 22 maart zeker op de Dam geweest. Maar of me dat echt gelukkig had gemaakt, is de vraag. In de eerste plaats vanwege de demonstratieve afwezigheid van politici van de SP en GroenLinks. Maar ook vanwege de aanwezigheid op het podium van iemand als Hans Dijkstal. Begrijp me goed, dat is in het persoonlijke vast een keurige man die op zijn manier met iedereen het beste voor heeft, en Wilders lust hij niet. Maar het gaat natuurlijk om de politieke rol van zo iemand. Dijkstal was leider van de VVD en minister en vice-premier in het eerste paarse kabinet. Met andere woorden: hij is een van de architecten van het neoliberalisme in Nederland en legde daarmee het fundament voor stromingen als van Wilders en Verdonk, die in zijn partij zelfs hun carrière zijn begonnen. Dijkstal heeft nooit op enige wijze afstand van het neoliberalisme genomen. Wat hij voorstaat is een neoliberalisme zonder de uitwassen zoals belichaamd door zijn voormalige partijgenoten. Dat is een mythe. Een mythe die links niet zou moeten versterken maar doorprikken.

Maar ook van andere reacties binnen links word ik niet vrolijk. Ludieke posters met Wilders als Marlboro-man of cowboy zijn goed voor de profilering van de club die ze vervaardigt maar leveren  geen enkele bijdrage aan de strijd tegen het fenomeen. Nee, de werkelijke uitdaging is het vertrouwen winnen van de grote groepen in de samenleving die als gevolg van de neoliberale politiek en de rol van de PvdA daarin op drift zijn geraakt. Links moet hen er van overtuigen dat het antwoord op hun problemen ligt in solidariteit, gezamenlijke strijd en organisatie. Daar kunnen we geen Dijkstal of Marlboro-man bij gebruiken.