Identiteit en subsidiariteit

Vlak voor de jaarwisseling schetste kanselier Schüssel zijn visie op de Oostenrijkse termijn als voorzitter van de Europese Raad. Zijn insteek om de grondwetcrisis van de EU op te lossen moet optimistische linkse "Nee” bepleiters teleurstellen. Om te beginnen wil Schüssel een debat over de identiteit van Europa voeren. Maar hij bedoelt daarmee geen overkoepelende uniforme Europese identiteit. De identiteit van Europa is haar diversiteit, zegt hij. Bij voorbeeld de diversiteit van 300 talen, 300 individuele klanken die in een orkest samen de Europese klank vormen. Daarop volgt een debat over subsidiariteit die de structuur van Europa grondig moet analyseren met het doel decentralisering en deregulering te bevorderen. Als voorbeeld noemt Schüssel de bevoegdheden van het Europese Hof van Justitie.

Diens uitspraken, gebaseerd op de Europees wetgeving, hebben soms ingrijpende consequenties voor de nationale wetgeving op terreinen waar de EU zelf geen bevoegdheden heeft. In zijn recente oordeel over belastingaftrek voor ondernemingen kwam het Hof tot de conclusie dat de Britse belastingregels in strijd zijn met de uitgangspunten van de Europese Interne Markt. Als gevolg krijgen ondernemingen meer ruimte voor aftrek van verliezen in andere EU-lidstaten en groeit de druk op de politiek om de belastingwet- en -regelgeving in alle lidstaten te harmoniseren. Schüssel spreekt van een centraliserend effect zonder politieke controle van het Hof die hij niet wenselijk acht.

In feite trachten de Europese leiders daarmee voldoende “Nee”-stemmers over te halen door hen met mooie woorden van hun onaangetaste nationale of regionale identiteit te verzekeren. Voorts doen zij een poging om het onafhankelijke Europees Hof van Justitie alsnog onder hun controle, namelijk die van de Europese Raad te stellen. Omdat het Europese Parlement en de Europese Commissie met een zwakke leider en een klein budget reeds ondergeschikt zijn aan de Raad, zullen de nationale belangen van de Raad dan onbetwist de dienst uitmaken in Europa.
Voor het linkse “Nee” stelt de Duitse kanselier Merkel nu voor een aanvullende vrijblijvende verklaring over een sociaal Europa volgens “Rijnlands” model op te nemen. Door deze tactische zet zou het neoliberale economische deel III van de Europese Grondwet grote kans maken om onaangetast te blijven. De tegenstanders van de grondwet zouden zich daarom volledig moeten richten op het uit de grondwet schrappen van alle neoliberale trekken. Als ons dit zou lukken dan blijft het mogelijk het economische roer in Europa om te gooien en de negatieve integratie te stoppen.