Logisch denken

Onze moderne wereld wordt door veel zaken bedreigd, dat is bekend. Persoonlijk vind ik de teloorgang van het logisch redeneren nog een van de meest angstaanjagende ontwikkelingen; het betreft immers de wortel van alle problemen. Als het dáár al fout gaat, komt het nooit meer goed.

Een klein en simpel voorbeeld was te horen in een radioreportage omtrent de vorige Olympische Spelen. Die waren toen in Athene, waar de luchtvervuiling extreem is. Op een gegeven moment was er sprake van een imposante smogwolk die boven de stad bleef hangen en waarvan de samenstelling dermate venijnig was, dat je beter niet kon ademhalen. Dat was volgens de reporter een probleem voor de sporters, bijvoorbeeld voor hen die moesten hardlopen. Voor de duizenden kleuters (met hun veel kleinere longetjes en kwetsbaardere luchtwegen) ook, zou je denken, maar daar hadden ze het niet over.

Volgens de reporter kwam de smogvorming door een typische klimatologisch samenloop van omstandigheden, waardoor de vuile wolk bleef hangen boven de stad, waarna die nog eens lekker door de zon opgekookt werd. Het kwam dus door de windstilte, de omringende bergen, en anders wel door de zon. Niemand kwam op het idee de auto's, industrie en huishoudens de schuld te geven van de smogwolk, terwijl die natuurlijk daar echt wel uit voortgekomen was. Doordat de journalist doodleuk een paar schakels verder in de keten van oorzaak en gevolg begint, gaat de hele discussie alleen nog maar over de symptomen. Dan gaan ze het hebben over de zomers in Griekenland en of het nu wel slim was om Athene te kiezen voor het sportfestijn. Terwijl ze het ook over die auto's zouden kunnen hebben, en of die nu wel zo nodig zijn.

Slimme machthebbers hebben door hoe om te gaan met de zoekgeraakte logica. De techniek om te bepalen over welke zaken wel en niet gediscussieerd wordt, heet ook wel 'agenda setting'. Ze hebben er vetbetaalde communicatiedeskundigen voor in dienst, in jargon 'spindoctors' genaamd. Media zijn vaak het instrument om de agenda te setten.

Een voorbeeld dat nu speelt en grote consequenties zal hebben, is de discussie over het opraken (en eerst heel duur worden) van de fossiele brandstoffen. Als je er steevast vanuit gaat dat de samenleving en de economie alleen maar zo ingericht kan zijn als die nu is, dus met een waarlijk monsterlijke energieconsumptie, en als enige alternatieve energiebron kernenergie presenteert, staat de uitkomst vast. Het onontkoombare scenario wordt dan dat we doorgaan met de aarde uitwonen. Als dan alle olie, kolen en gas op zijn, maken we het karwei af door nog dertig jaar op uranium door te gaan. Vervolgens is ook die op en is er geen plek op aarde meer te vinden die niet tot het merg vervuild is met hevig stralend afval. Het licht kan dan uit. Da's dan beleid. Net als een land binnenvallen en er dan achteraf achter komen dat het misschien toch niet had gehoeven en meer schade dan goed heeft gedaan. De miljoenen mensen die in februari 2003 de straat opkwamen om dat vooraf te bedenken, hadden dat natuurlijk allang logisch beredeneerd. Maar die zijn niet aan de macht en werden in de media als halvegaren afgeschilderd.

Maar waar ik het eigenlijk met u over had willen hebben, is die advertentie in de krant voor een afwasmachine. De multinational die die apparaten probeert aan te smeren, beweert glashard dat ze 'tijd besparen'. Daarnaast stond de prijs: zo'n 1000 euro. Nu moet ik daar ruim een maand voor werken. Even rekenen leert dat ik in die maand 576 afwassen zou kunnen doen. En dan heb ik niet eens de arbeidstijd meegerekend die nodig is om dat kreng te maken, te vervoeren, bij mij te installeren, enzovoorts. Of de uren counseling die er vervolgens nodig zijn omdat de familieleden elkaar nooit meer blijken te spreken (vroeger gebeurde dat nog wel eens onder de afwas). Als ik president ben, komt er een streng verbod op dergelijk 'logisch liegen'.

Tot die tijd wordt de logische guerrilla gevoerd. Hier houdt de grap even op, want die oorlog kent vele werkelijke slachtoffers. Zoals er nog steeds mensen in de VS vastzitten die zich met hand en tand hebben verzet tegen de aanval op Vietnam (!) en 100.000 mensen in Irak door de oorlog het leven hebben verloren, zitten er ook steeds meer mensen achter tralies die een echt alternatief voor de energiecrisis hebben bedacht. Jeffrey Luers bijvoorbeeld, die tot 22 jaar veroordeeld is omdat hij besloot dat de nieuwste generatie yuppenlandrovers, de SUV's, gestopt moeten worden. (www.freefreenow.org). Een nieuwe golf arrestaties in de VS heeft tot dusver sinds december een tiental mensen hun vrijheid gekost. Een van hen, de veertigjarige Bill Rodgers uit Arizona, overleefde zijn arrestatie niet. Hij pleegde in de cel zelfmoord en noemde dat in een hartverscheurend afscheidsbriefje zijn 'uitbraak'.

Er is een speciale website voor de eco-gevangenen: www.ecoprisoners.org. Steun ze, al was het maar om de logica te redden.