Tijd is regen

Zoals zovelen ben ik de afgelopen jaren haast ongemerkt de zzp-molen ingedraaid. Ik heb er nooit voor gekozen om 'zelfstandige zonder personeel' te worden en wist aanvankelijk niet eens dat ze bestonden. Dat heeft de belastingdienst en de voormalige sociale dienst duidelijk gemaakt. Het betreft zo'n keuze waar je helemaal niet voor kunt kiezen omdat het steeds vaker de enige optie is, nu vaste banen niet meer bestaan. Je moet jezelf daarom gaan verkopen aan tijdelijke opdrachtgevers die behoefte hebben aan jouw kennis of kunde. Daarmee ben ik mijn eigen uitbuiter geworden en word ik gedwongen elk 'vrij' kwartiertje af te wegen.

Dat besefte ik pas goed toen ik op de fiets naar het Centraal Station in Amsterdam aan het racen was om de trein te pakken om een klus te gaan klaren in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Ik moest daar een paar dagen oude kranten doorpluizen, waarvoor ik 15,- euro per uur zou gaan verdienen. Een even welkome als onmisbare inkomstenbron, waarmee de deurwaarder en huisbaas weer even op een afstand gehouden kon worden.

Plotseling begon het hard te regenen. Het was koud en de natuurlijke reactie van alle fietsers en wandelaars om mij heen was om een plek te zoeken om in ieder geval de ergste stortbui te laten vallen. Ik deed dat ook, tot ik bedacht dat ik daarmee mijn trein zou missen. De volgende zou op zijn vroegst pas een half uur later vertrekken. Daardoor zou ik die dag al snel een uur minder werk kunnen verzetten, wat ik me niet kon permitteren en bovendien was het een haastklus en stond de opdrachtgever te dringen.

Vloekend en zuchtend ben ik doorgefietst om kletsnat in de trein te belanden. Bij een normale werksituatie zou elke 'baas' het normaal vinden dat je later op het werk verscheen omdat er zo'n hoosbui was. Maar nu ben je 'eigen baas'. Stel dat je nu ziek zou worden doordat je door de regen was gefietst, en je ligt drie dagen in bed. Dan betekent het drie dagen geen inkomen. Een soort oneindig 'eigen risico' van 100 procent. Theoretisch kun je je tegen dat soort calamiteiten verzekeren, maar niet als je mijn soort inkomsten hebt. Wij zijn al blij als we elke maand de huur en andere vaste lasten kunnen betalen.

Eenmaal in de 'precaire' situatie dat je giropas het vaker niet dan wel doet, begin je raar om te gaan met je 'vrije' tijd. Want die wordt schaars en is geld waard. Voorheen was dat tijd die je besteedde aan leuke dingen doen met kinderen, vrienden of familie, of gewoon met jezelf. Maar nu moet je voortdurend kiezen of je je dat wel kunt permitteren (en als je dan voor kinderen of vriendin kiest, knaagt de hele tijd het idee dat je nog wat centen had kunnen binnenhalen door die en die notulen uit te werken, of de website van die ngo bij te werken).

Omdat haast geen zzp-er kan leven van een en dezelfde opdrachtgever, heb je ook nog vaak minstens klussen van drie opdrachtgevers door elkaar lopen. Daartussen doe je dan nog het politieke werk dat je *eigenlijk* zou willen doen. Ziedaar de kluwen die het hoofd bevolkt van de zzp-er aan de onderkant (want natuurlijk zijn er de uitzonderingen die in de Margriet uitgemeten worden van zelfstandigen die zielsgelukkig steenrijk worden).

Wie zich afvraagt waarom de economische crisis niet dezelfde werkloosheidscijfers heeft vertoond als in de jaren '30, moet maar eens nakijken wat er is gebeurd met de inkomenspositie van de naar schatting 700.000 zzp-ers die Nederland rijk is, en waarmee ondernemers en overheden naar believen kunnen schuiven.

Wat pseudoprogressievelingen als Dick Pels van de Waterlandstichting een groot succes noemen, is in feite een groot drama dat zijn top nog lang niet bereikt heeft. Er komt een moment, dan is iedereen 'zelfstandige' en heeft niemand meer een vast contract. Dat zal het moment zijn dat iedereen de ander alleen nog als concurrent of als mogelijke derving van inkomsten ziet.
Thatcher's droom ("there is no such thing as society") zal dan verwezenlijkt zijn. Daarna komt natuurlijk de omslag. Dan knopen we al die kapitalisten en regenten op. Maar voorlopig is het afwegen van kwartiertjes geblazen. Dit stukje bedenken en tiepen kostte me toch weer anderhalf uur, terwijl ik eigenlijk...