-
24 oktober 2021
Bijstand: leugens en de praktijk
In de regel verschaffen de stukjes van Sander Schimmelpenninck een nuchter en puntig perspectief op maatschappelijke ontwikkelingen en situaties. Maar deze column van maandag 18 oktober jongstleden getuigt van een schrijnend gebrek aan kennis en feiten. Dat volgens hem mensen in de bijstand dankzij de toeslagen niet meer hoeven te werken, is sinds jaar en dag de giftige verdachtmaking van rechtse denkers, politici en pers.
De Participatiewet, die Rutte dankzij Samson en Asscher in 2015 makkelijk kon laten invoeren, was een gevolg van die rechtse verdachtmaking. De mensen die het slachtoffer waren van de financiële crisis van 2008 moesten weer aan het werk geholpen worden.
Gemeentes kregen blijvende korting op de Rijkstoelage, lees minder geld, omdat er zogenaamd teveel mensen in de bijstand zaten.
Verandering was nodig, niet goedschiks dan kwaadschiks. Ook in Den Bosch. Letterlijk iedereen in de bijstand tussen 18 tot met 64 moest in die gemeente verplicht zonder loon, eerst drie en later 6 maanden bij de Weener XL commerciële opdrachten doen zonder daarvoor het wettelijk bepaalde loon te ontvangen!
Het werk bij de Weener XL, lopende band productie werk, lees geestdodend werk, werd gepresenteerd als een algemeen werk-ervarings traject: voor de schoolverlater, de directie secretaresse, de stukadoor die tot aan de crisis een bedrijf met 22 mensen had gehad, de 63 jarige bedrijfsleider wiens vestiging was opgeheven door het moederbedrijf, de jonge Fontys leraar die als eerste na de crisis werd ontslagen, de 62 jarige Turkse huisvrouw, de Afghaanse statushouder die in Afghanistan een kleine supermarkt had gehad, de IT-ers, de arbeids-nomaden die van uitzendbaan naar uitzendbaan zwierven, etc.
In 'n aantal andere steden heeft de FNV succesvol rechtszaken aangespannen tegen deze praktijk, en moesten de gemeentes mensen met terugwerkende kracht alsnog hun passend loon uitkeren. Maar Den Bosch was vanwege de korting op de Rijkstoelage alleen bezig met de harde uitvoering van de Participatiewet, en alle problemen werden vanwege het Jeroen Bosch Jaar in 2016 stilgehouden..!
In Den Bosch hoorde je bij de Weener XL onder de ‘werkenden’ de nuchtere reactie, "ach ik krijg bijstand, nu doe ik er iets voor terug..” Bijna iedereen bij de Weener, die als gevolg van de crisis van 2008 baan of bedrijf had verloren, was als vrijwilliger aan de slag gegaan..! En dat terwijl de kwetsbare mensen voor wie de sociale werkplaatsen en het commerciële werk gedacht waren, verplicht tot niets doen thuis zaten
Hoe asociaal de gemeente Den Bosch in 2015-2016 was bleek wel uit het feit dat niet alleen .alle bezwaarprocedures tot 2017 op de plank waren gelegd. Pas nadat 'n aantal problemen in 2017 in de landelijke media terecht was gekomen, meldde het NOS nieuws dat de staatssecretaris in Den Bosch op werkbezoek kwam vanwege problemen en misstanden bij de uitvoering van de Participatiewet, die het kabinet Rutte-Asscher-Samson zelf veroorzaakt had.
Wat waren de andere ambtelijk-politieke zonden die Den Bosch had bedreven?
Men had bijvoorbeeld de grote werkhal bij de Weener XL in tweeën gedeeld. Een deel was voor de kantoren van de Weener XL ambtenaren en tijdelijk ingehuurde aanjagers. Deze aanjagers hadden een niet-openlijk gecommuniceerd 'tijdelijk contract met een gedetacheerd karakter'. Hetgeen toen ze daar waren achtergekomen, niet bijdroeg tot hun motivatie. Tevens werd, als ze te weinig resultaat boekten, hun contract voortijdig beëindigd.
In het andere deel van de werkhal zaten de productie lijnen voor de commerciële opdrachten.
Saillant detail: vanwege de snel oplopende hitte in beiden delen van de werkhal, had men airconditioning op de kantoordeel aangebracht en, om valse trek te voorkomen, de algemene fabrieks luchtverversing uitgezet. Waardoor al bij gewoon lenteweer de luchtkwaliteit en hitte in de commerciële werkhal ondraaglijk werden. Alleen extra pauzes werden toegestaan, de mensen eerder naar huis laten gaan werd na een paar keer uitdrukkelijk verboden..! Lang leve de medemenselijkheid bij de ambtelijke top..!
Door de constante dagelijkse dreigingen met financiële sancties durfden jongeren amper in beweging te komen, en moesten ouderen de werkleiding attenderen op de gerechtvaardigde noden en verzoeken tot ingrijpen. Tegen de tijd dat de staatssecretaris naar Den Bosch afreisde, was burgervader Rombouts al verdwenen en genoot die van zijn Zwitserleven pensioen.
De Participatiewet is qua mentaliteit een kruising tussen het Amerikaanse harde welstands-denken en de Nederlandse calvinistische moraal. Sociale stichtingen en instellingen zijn door de voortschrijdende bezuiniging op sociale instellingen afhankelijk geworden van vrijwilligers: mensen die voorheen als manager en activiteitentherapeut werkzaam waren.
Zo werden bijvoorbeeld de in het blauw geklede vrijwilligers van het Jeroen Bosch Jaar 2016 geregeld in het zonnetje gezet en getrakteerd. Ze waren het visitekaartje van de stad. De mensen die aan de Weener XL verzochten of ze mochten doorgaan met hun vrijwilligerswerk bij sociale stichtingen en instellingen, werd dat uitdrukkelijk verboden: ze moesten volledig beschikbaar zijn voor betaald werk.
Rutte benadrukte bij de presentatie van de Participatiewet, dat dit een erkenning was van de kostbare bijdrage van alle vrijwilligers waardoor veel instellingen konden blijven doordraaien. Welke bijdrage, die van de blauwe jasjes voor het Jeroen Bosch Jaar, of die van de sociale instelling voor kwetsbare..?!
De bijstandsgerechtigden werden gemangeld in een harteloos koud systeem, waarin exploitatie door de overheid ongestraft kon plaatsvinden. Waar de wet sprak over werk dat past bij aanleg en opleiding, betekende dat in de praktijk dat elk werk geschikt is, maar op een lager niveau en dus ook voor een lager salaris. En geregeld hoorde je dat zelfs een loon op bijstandsniveau als voldoende werd gezien, en dat je gezondheid opofferen voor werk onvermijdelijk was.
Een ambtenaar van de Weener XL die volgens eigen zeggen leed aan chronische vermoeidheid en spierpijn klachten, zei nuchter: 'ach dat is geen reden om niet te werken'..! Dat ze er gedeprimeerd uitzag en de schijn wekte haar persoonlijke situatie te gebruiken om bereidheid te kweken om op een niveau ver beneden je ervaring en opleiding te gaan werken, maakte de situatie er niet aangenamer op.
Mensen met serieuze medische klachten mochten pas na veel aandringen, na ruim anderhalf jaar, de ARBO arts bezoeken, die vervolgens standaard iedereen goedkeurde voor de uren die hij of zij bij de Weener XL werkte. Of die goedkeuring gerechtvaardigd was geweest, ach daar kon je tegen in beroep gaan. Volledig afkeuren bestond niet meer, nooit meer...
Dat - nota bene in de Volkskrant - een column verschijnt die gedachteloos de giftige leugen van rechtse populisten herhaald, laat zien hoe hard en gevoelloos ‘rechts' de samenleving is geworden. De Telegraaf heeft met haar consorten noest werk hiervoor verzet. Via Dumpert en GeenStijl hebben ze de onderbuik van Nederland weer salonfähig gemaakt en een stem gegeven. Een stem die wel heel veel lijkt op de agressieve bruinhemden mores voor 1933 in Duitsland.
Deze vreemde combinatie van rechts denken, burgerlijk fatsoen, welstands-denken en sociaal gelaagd-denken, gekoppeld aan harde maatregelen tegen vermeend wijd verspreid misbruik van bijstand en toelagen, is de lang en veel gekoesterde nazaat van de bedorven protestante moraal die wonderwel de secularisatie in het maatschappelijk denken en voelen heeft overleefd.
Het is in wezen een nazaat van het koloniaal denken van rond 1900, toen de mores was: wie status, welstand en macht heeft is per definitie goed, en wie dat niet heeft, is per definitie slecht. Of zoals een voorvechtster van vrouwenstemrecht het rond 1900 formuleerde: 'alleen vrouwen met status en welstand, als teken van een goed karakter, mogen stemmen, armen of arbeidsters niet, want gebrek aan welstand en status is een teken van een slecht karakter..’
Als er al sprake is van een slecht karakter dan leeft dat - in allen gemoede, zonder rimpelingen en maagzuur te veroorzaken - in de gedachten en emoties van ambtenaren en politici. Die, zoals de toeslagen-affaire en de belastingparadijzenregelingen ons duidelijk hebben gemaakt, moedwillig mensen in armoede storten en zichzelf als fatsoenlijke handhavers neerzetten, of die zoals de bestuursrechters achteraf excuses aanbieden voor hun Pavlov-rechtspraak inzake de toeslagen-affaire.
Het nuchtere feit is dat bijstand plus toelagen géén paradijselijk loon zijn, maar een vangnet dat verhindert dat je naar de voedselbank moet en al je kleren bij de kringloop moet kopen. Tenminste, als je zo verstandig bent om zuinig te leven, niet te drinken, niet te roken, en niet hunkert naar wellness vakanties noch merkkleding, luxe schoenen en dito interieur wilt hebben. En het niet erg vindt om een refurbished ouder model smartphone en computer aan ter schaffen.
Dan is je leven géén gemoedelijk Zwitser-bijstandsleven zoals de rechtse leugenmachine keer op keer gedachteloos herhaalt, als de trouwe volgers van Joseph Goebbels advies, "lieg maar lang genoeg raak, het blijft altijd hangen..”. Nee, dan leef je een sober leven, omdat de zin van het leven niet in de dingen zit die je hebt, maar in de wijze waarop je in het leven én in de wereld staat, hoe je naar anderen kijkt en met anderen omgaat.
(Bewerking van deel 25 van de serie Het Maatschappelijk Onverstand, in Kleintje Muurkrant)